Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Bielsku Podlaskim

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 grudnia 2014 roku

Sąd Rejonowy w Bielsku Podlaskim I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSR Elżbieta Olechno – Obolewicz

Protokolant: Agnieszka Konczerewicz

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2014 roku w Bielsku Podlaskim na rozprawie

sprawy z powództwa J. J.

przeciwko A. K.

o zapłatę

I.  Oddala powództwo.

II.  Zasądza od powoda J. J. na rzecz pozwanego A. K. kwotę 2.417 zł (dwa tysiące czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia

Sygn. akt I C 1698/14

UZASADNIENIE

Powód A. J. pozwem skierowanym przeciwko A. K. wniósł o zasądzenie kwoty 40.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 lipca 2013 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu wskazał, iż w dniu 8 kwietnia 2011 roku strony zawarły umowę pożyczki, na podstawie której przekazał pozwanemu kwotę 40.000 złotych. Świadkiem wskazanej czynności prawnej oraz przekazania pieniędzy był M. J.. Po dwóch latach skierował do pozwanego pisemne wypowiedzenie wraz z wezwaniem do zapłaty. Pismo w tym przedmiocie nie zostało odebrane przez pozwanego i było dwukrotnie awizowane, ostatni raz w dniu 22 maja 2013 roku. Dodał, iż po upływie 6 tygodni od wymienionej daty świadczenie stało się wymagalne (pozew k. 3 – 5).

Pozwany A. K. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, nadto wnosił o oddalenie zgłoszonych przez powoda wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron oraz świadka M. J.. Zaprzeczył okolicznościom wymienionym przez powoda, negując, iż pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy pożyczki. Podkreślił, iż na podstawie przepisu art. 720 § 2 k.c. w zw. z art. 74 § 1 k.c. umowa pożyczki, której wartość przenosi 500 złotych powinna być stwierdzona na piśmie – forma ad probationem. Niezachowanie zastrzeżonej formy ma ten skutek, iż w sporze nie jest dopuszczalny dowód z przesłuchania świadków lub stron na okoliczność dokonania czynności. Podniósł, iż pomiędzy stronami nie doszło do zawarcia umowy pożyczki, zaś twierdzenia powoda są gołosłowne i niepoparte dowodami (odpowiedź na pozew k. 26 – 27).

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje:

Powód wskazywał, iż w dniu 13 maja 2013 roku skierował do A. K. pismo zawierające oświadczenie o wypowiedzeniu umowy pożyczki z dnia 8 kwietnia 2011 roku i jednocześnie wezwał go do zapłaty w terminie 6 tygodni od dnia doręczenia pisma kwoty 40.000 złotych. W piśmie wskazał również, iż po bezskutecznym upływie zakreślonego terminu wystąpi na drogę postępowania sądowego (k. 9 – 10 pismo wraz z potwierdzeniem nadania). Przedmiotowa korespondencja, dwukrotnie awizowana w dniach 14 i 22 maja 2013 roku nie została skutecznie doręczona A. K. (k. 11 – 12 informacja od operatora pocztowego).

Następnie w dniu 11 sierpnia 2014 roku A. J. złożył pozew w przedmiotowej sprawie domagając się zasądzenie kwoty 40.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami z tytułu umowy pożyczki.

Na podstawie przepisu art. 720 § 1 i 2 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (§ 1). Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem (§ 2). Zgodnie z przepisem art. 723 k.c. jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę. W myśl przepisu art. 74 § 1 – 2 k.c. zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków czynności prawnej (§ 1). Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma (§ 2). Odpowiednikiem procesowym przepisu art. 74 k.c. jest przepis art. 246 k.p.c., który stanowi, iż jeżeli ustawa lub umowa stron wymaga dla czynności prawnej zachowania formy pisemnej, dowód ze świadków lub z przesłuchania stron w sprawie między uczestnikami tej czynności na fakt jej dokonania jest dopuszczalny w wypadku, gdy dokument obejmujący czynność został zagubiony, zniszczony lub zabrany przez osobę trzecią, a jeżeli forma pisemna była zastrzeżona tylko dla celów dowodowych, także w wypadkach określonych w kodeksie cywilnym.

Należy zatem stwierdzić, iż J. J. powinien był udowodnić, że udzielił pożyczki na rzecz A. K.. Z przepisu art. 720 k.c. wynika bowiem, iż świadczeniem dającego pożyczkę jest przeniesienie na własność biorącego pożyczkę określonej ilości pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku i wykonanie tego świadczenia pożyczkodawca powinien wykazać. Natomiast biorący pożyczkę powinien dowieść wykonanie swego świadczenia w postaci zwrotu tej samej ilości pieniędzy albo tej samej ilości rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Poza sporem pozostawało, iż powód powołując się na okoliczność zawarcia umowy pożyczki nie kwestionował, iż strony nie stwierdziły tej czynności prawnej na piśmie, pomimo, iż z uwagi na kwotę, umowa powinna była być stwierdzona na piśmie. Niezachowanie przewidzianej w art. 720 § 2 k.c. formy pisemnej dla umowy pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych skutkuje ograniczeniami dowodowymi z art. 74 § 1 k.c., o ile nie zajdą okoliczności z art. 74 § 2 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w B.z dnia z dnia 9 maja 2013 roku, (...)

W związku z powyższym podstawową kwestią było stwierdzenie, czy w okolicznościach przedmiotowej sprawy fakt zawarcia podnoszonej przez powoda czynności prawnej został uprawdopodobniony na piśmie. Zasadniczym dowodem w ocenie powoda mającym uwiarygodniać zawarcie umowy pożyczki w dniu 8 kwietnia 2011 roku miało być pismo w przedmiocie wypowiedzenia umowy pożyczki i wezwania do zapłaty z dnia 13 maja 2013 roku oraz informacja z Urzędu Skarbowego w B. (k. 60). Nie ulega wątpliwości, że strona pozwana konsekwentnie i od samego początku procesu sprzeciwiła się postępowaniu dowodowemu w zakresie dopuszczenia dowodów z zeznań świadka i przesłuchania stron ora negowała podnoszone przez przeciwnika procesowego okoliczności. Nie było podważanym, iż dowodzona przez powoda czynności prawna w postaci umowy pożyczki nie nastąpiła w obrocie konsumenckim. Należało zatem dokonać oceny, czy złożone do akt sprawy pismo z dnia 13 maja 2013 roku oraz informacja z Urzędu Skarbowego w B. stanowiły uprawdopodobnienie faktu zawarcia umowy i to tej umowy pożyczki, która jest przedmiotem niniejszego procesu.

W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, iż do uprawdopodobnienia faktu dokonania czynności prawnej posłużyć może jakiekolwiek i sporządzone przez kogokolwiek pismo, którego treść uzasadnia prawdopodobieństwo zaistnienia czynności prawnej, choć faktu takiego ono nie stwierdza. Uprawdopodobnić dokonanie czynności prawnej może nie tylko podpisane pismo spełniające kryteria dokumentu prywatnego, czy urzędowego, ale także każda wzmianka, zapisek czy informacja zawierająca treść bezpośrednio lub pośrednio wskazującą, że określona czynność prawna doszła do skutku. Pismo, o którym mówi art. 74 § 2 k.c. nie ma stanowić dowodu dokonania czynności prawnej, lecz jedynie stwarzać podstawy do przypuszczeń, że czynność nastąpiła, zaś sam fakt jej podjęcia ma być dopiero udowadniany zeznaniami świadków i stron, a zatem środkami przewidzianymi w katalogu dowodów. Przyjmuje się, że tzw. początkiem dowodu na piśmie może być np. list, dowód wpłaty, wycinek prasowy, wydruk komputerowy, odbitka faksowa, telegram (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w B.z dnia 22 stycznia 2014 roku,(...)i orzecznictwo tam powołane).

Zdaniem Sądu w realiach przedmiotowej sprawy nie zaistniał przypadek określony w przepisie art. 74 § 2 k.c. w postaci uprawdopodobnienia za pomocą pisma faktu dokonania czynności prawnej, a tym samym powód nie uprawdopodobnił za pomocą pisma faktu zawarcia umowy pożyczki w zakresie wskazanej kwoty. Niewątpliwie analiza powołanych powyżej poglądów prezentowanych w judykaturze wskazuje, iż uprawdopodobnienie faktu dokonania czynności prawnej na piśmie należy interpretować szeroko i prezentowane jest w tym zakresie liberalne podejście. Pismo, o którym mówi art. 74 § 2 k.c., nie ma stanowić dowodu dokonania czynności prawnej, lecz jedynie stwarzać podstawy do przypuszczeń, że czynność nastąpiła. Sam fakt jej podjęcia ma być dopiero udowadniany zeznaniami świadków i stron, a zatem środkami przewidzianymi w katalogu dowodów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 14 października 2009 roku, V CSK 109/09, LEX nr 688046). W ocenie Sądu brak było jednak podstaw do uznania wymienionych przez powoda pism jako początku dowodu na piśmie. Ponownie odwołując się do poglądów prezentowanych w orzecznictwie wymaga podkreślenia, iż użytą w art. 74 § 1 k.c. formułę ustawową – „na fakt dokonania czynności prawnej” należy rozumieć w tym sensie, że chodzi w niej o wykazanie przez dowodzącego faktu złożenia między innymi zgodnych oświadczeń woli obu stron umowy, pozwalających na przyjęcie dojścia do skutku umowy o określonej kwalifikacji prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 roku, II CSK 321/08, LEX nr 577168). Zdaniem Sądu uznanie pisma w przedmiocie wypowiedzenia umowy pożyczki i wezwania do zapłaty oraz informacji z organu skarbowego jako „początku dowodu na piśmie” jest w realiach przedmiotowej sprawy niedopuszczalne. Niezasadnym byłoby potraktowanie wymienionych pism jako potwierdzenie złożenia zgodnych oświadczeń woli przez powoda i pozwanego w sytuacji, gdy pismo dotyczące wypowiedzenia zostało sporządzone przez powoda i nie zostało skutecznie doręczone pozwanemu, zaś postępowanie przed organem skarbowym jest obecnie na etapie postępowania sprawdzającego. Wszczęcie wymienionego postępowania można potraktować jako „dopasowanie” i następcze uzasadnienie dla okoliczności jednostronnie podnoszonych przez powoda, lecz nie może być przyjęte jako uprawdopodobnienie za pomocą pisma faktu dokonania czynności prawnej. Powszechnie znana jest okoliczność, iż postępowania przed organami podatkowymi toczą się na skutek anonimowych zawiadomień, zaś samo podjęcie na ich podstawie czynności sprawdzających nie uprawdopodabnia zaistnienia okoliczności zawartych w zawiadomieniu. Informacja z Urzędu Skarbowego w B., która została przekazana do akt, sprawy zgodnie z wnioskiem strony powodowej (k. 40), ma ogólny charakter, nie zawiera sprecyzowanych danych, zaś strona powodowa nie żądała w tym zakresie uzupełnienia informacji, jednocześnie nie znała także szczegółów dotyczących przebiegu tego postępowania (k. 68). Zdaniem Sądu nie można wywodzić, iż wymienione pisma uprawdopodobniają fakt dokonania konkretnej czynności prawnej, tj. umowy pożyczki, na którą powoływał się powód. Wprawdzie w treści pisma w przedmiocie wypowiedzenia umowy i wezwania do zapłaty powód powołał datę czynności prawnej oraz wysokość pożyczonej kwoty, jednak zdaniem Sądu nawet przy uwzględnieniu wspomnianego powyżej liberalnego podejścia brak było podstaw do uznania uprawdopodobnienia, iż pomiędzy stronami doszła do skutku wymieniona umowa pożyczki. Nie można przyjąć, iż skierowanie pisma zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu umowy potwierdzało złożenie zgodnych oświadczeń woli obu stron. Niewątpliwie bowiem oświadczenie, to zostało złożone jedynie przez powoda. Uznanie tego typu pism jako „początku dowodu na piśmie” byłoby w ocenie Sądu niedopuszczalną wykładnię rozszerzającą przepisu art. 74 k.c. w zw. z art. 720 k.c. Mając na uwadze cel jurydyczny omawianego zakazu dowodowego, tj. preferowanie dowodu z dokumentów dla niektórych kategorii czynności prawnych, w tym także dla umowy pożyczki (art. 720 § 2 k.c.), nie zasługiwała na uwzględnienie argumentacja eksponowana przez stronę powodową. Analogicznie nie można uznać za trafne sformułowanych przez pełnomocnika powoda na rozprawie w dniu 15 grudnia 2014 roku zarzutów naruszenia przepisów art. 74 § 1 i § 2 k.c. i art. 246 k.p.c.

Podsumowując Sąd uwzględnił stanowisko pozwanego o niedopuszczalność udowadniania faktu zawarcia umowy pożyczki, a więc faktu zaistnienia czynności prawnej za pomocą dowodów w postaci dowodu z zeznań świadka oraz z przesłuchania stron, w sytuacji gdy stwierdzenie umowy pożyczki powinno nastąpić z zachowaniem formy pisemnej, jako formy preferowanej dla tego typu czynności prawnych.

W dalszej kolejności należało odnieść się do zaoferowanego przez stronę powodową dowodu z rozmowy stron utrwalonej w postaci nagrania dokonanego przez powoda bez wiedzy i zgody pozwanego (płyta CD k. 51). Wskazany dowód nie był bowiem objęty wprost zakazem dowodowym.

W ocenie Sądu pomimo, iż pozwany co do zasady nie negował, iż na nagraniu słychać jego głos oraz, że doszło do takiej rozmowy, to dowód ten był niewystarczający, zwłaszcza wobec oddalenia wniosków dowodowych o dopuszczenie dowodów ze źródeł osobowych, jako jedyny dowód prowadzący do przyjęcia za udowodniony faktu zawarcia pomiędzy stronami umowy pożyczki. Wymaga nadto zaakcentowania, iż pozwany zaprzeczał wszelkim okolicznościom podnoszonym przez powoda. Niewątpliwie strony w powołanej rozmowie odnoszą się do przesunięć majątkowych, lecz brak jest podstaw, aby uznać, iż stanowiły one umowę pożyczki w oparciu, o którą zostało sformułowane żądanie w sprawie. Z kontekstu tej rozmowy wynika, iż strony pozostawały w niesprecyzowanych relacjach gospodarczych, w tym dotyczących obrotu nieruchomościami i między innymi w związku z tym nastąpiły przesunięcia finansowe. Analizowane okoliczności nie potwierdzały zawarcia pomiędzy stronami konkretnej czynności prawnej w postaci umowy pożyczki z dnia 8 kwietnia 2011 roku. Dokonując natomiast analizy zastrzeżeń podnoszonych przez stronę pozwaną, co do możliwości dopuszczenia tego dowodu należy wskazać, iż kodeks postępowania cywilnego nie przewiduje zakazu wprowadzania do procesu materiału dowodowego pochodzącego z utrwalonych pomiędzy stronami rozmów. Przedmiot rozmowy nie dotyczył prywatnego życia stron. W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, iż nie ma zasadniczych powodów do dyskwalifikacji dowodu z nagrań rozmów telefonicznych, nawet jeżeli nagrań tych dokonywano bez wiedzy jednego z rozmówców (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2003 roku, IV CKN 94/01, LEX nr 80244).

Mając na uwadze powyższe powództwo jako niezasadne podlegało oddaleniu na podstawie powołanych przepisów, o czym orzeczono jak w punkcie I sentencji orzeczenia.

O kosztach procesu rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. (punkt II wyroku). Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalono na podstawie § 6 pkt 5 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 490 j.t.), a także części IV załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 roku o opłacie skarbowej (Dz.U. z 2014 r., poz. 1628 j.t.).

Sędzia